અનોખી પહેલ : વરજડીના પરિવારે વિધવા પુત્રવધૂ ઘરમાં જ રહે એ માટે યુવકને પુત્ર તરીકે દતક લઈને પુનર્લગ્ન કરાવ્યા...એકનો એક જુવાનજોધ દીકરો અકસ્માતે મૃત્યુ પામ્યા પછી સર્જાયેલી મોટી દુવિધા ક્રાંતિકારી નિર્ણયમાં પલટાઈ... કચ્છ કડવા પાટીદાર સમાજનો અજબોગરીબ કિસ્સો.

( સી.કે.પટેલ ~ નિરૂબેન માવાણી-નાશિક )

 દીકરો અવસાન પામે અને પુત્રવધૂની ઉંમર નાની હોય તો સાસરીયાવાળાં પોતાની પુત્રવધૂને દીકરી તરીકે પુનર્લગ્ન કરાવીને સારી જગ્યાએ વળાવે અને તેની સાથે આજીવન પિયરિયાં જેવો જ સંબંધ રાખે તેવા કિસ્સા સમાજમાં ઘણા જોવા મળે છે પણ એકના એક દીકરાના અકાળે મૃત્યુ બાદ વિચિત્ર ઉલઝનમાં ફસાયેલા પરિવારને તૂટતો બચાવવા તે ઘરમાં દત્તક દીકરા તરીકે ૩૫ વર્ષના યુવાનને ખોળે બેસાડી પોતાની પુત્રવધૂ સાથે પુનર્લગ્ન કરાવવાનો અજબોગરીબ કિસ્સો કચ્છના કડવા પાટીદાર સમાજમાં બન્યો છે !

વીજ કરંટ લાગતા જુવાનજોધ દીકરાનું મૃત્યુ

માંડવી તાલુકાના વરજડી ગામના ઈશ્વરભાઈ સામજીભાઈ ભીમાણીના પરિવાર પર તે સમયે આભ તૂટી પડ્યું જ્યારે થોડાક મહિના અગાઉ તેમનો ૩૫ વર્ષનો જુવાનજોધ દીકરો સચિન ઈલેક્ટ્રીક મશીનથી ગાય દોહતી વખતે અકસ્માતે વીજ કરંટ લાગતાં મૃત્યુ પામ્યો... પાછળ પત્ની, બે પુત્રો અને માતા-પિતા નોંધારા જેવા બની ગયા. શું કરવું એ કોઈને સૂઝતું નહોતું. ભીમાણી પરિવારમાં ઘોર હતાશા અને અંધકાર છવાઈ ગયો...

એક તરફ પુત્ર વિયોગનું પારાવાર દુઃખ હતું તો બીજી તરફ બે પૌત્રો અને યુવાન પુત્રવધૂનું શું કરવું તે પ્રશ્ન રાત-દિવસ ભીમાણી પરિવારને સતાવી રહ્યો હતો. પુત્રવધૂ મિતલનું ભવિષ્ય પણ વિચારવાનું હતું. સામાજિક રીતરિવાજ મુજબ સારું ઠેકાણું ગોતી દીકરી તરીકે તેને વળાવવા માટે પણ માનસિક દબાણ વધી રહ્યું હતું.  તો, પૌત્ર ધ્યાન (૧૧ વર્ષ) અને અંશ (૬ વર્ષ) તરફના અતૂટ લગાવને કારણે દાદા-દાદી તેમના વગર એક દિવસ પણ રહી શકે તેમ નહોતા !

ભીમાણી પરિવારમાં ગજબનું ધર્મસંકટ સર્જાયું...

ગજબનું ધર્મસંકટ ભીમાણી પરિવારમાં ખડું થયું હતું. સગા-સંબંધીઓ તરફથી જાતભાતના સુઝાવ આવી રહ્યા હતા પણ પુત્રવધૂ મિતલ અને સમગ્ર પરિવારને સ્વીકાર્ય હોવા જોઈએને? ભીમાણી પરિવાર બંને પૌત્રોને છોડવા તૈયાર નહોતો તો મિતલે પણ પોતાના દીકરાઓ સાથે અહીં જ રહી સાસુ-સસરાની સેવા કરવા મન મનાવી લીધું હતું.

સચિનના પિતા ઈશ્વરભાઈ અને માતા માલતીબેન સચિનના અચાનક અવસાનથી એટલાં ભાંગી ગયેલાં કે એમનું જીવવું મુશ્કેલ થઈ ગયું હતું. તેમના સાઢુભાઈ વિશનજીભાઈ ભગત અને કાકા શીવજીભાઈ ભીમાણીને બંને જણાં કહેતાં કે અમારાથી હવે પુત્ર વગર નહીં જીવી શકાય. આપણી સમાજની પરંપરા મુજબ બારમાની વિધિ પછી માવતરવાળા પોતાની દીકરીને તેડી જતાં હોય છે એટલે બારમાના દિવસો જેમનજીક આવતા ગયા તેમ બંનેને સંભાળવા ખૂબ મુશ્કેલ બની ગયેલા.

ગંગાપરવાળા વેવાઈને તો સમજાવી લીધા પણ...

એમનું હૃદયદ્રાવક દર્દ જોઈને વિશનજીભાઈ ભગતે ઈશ્વરભાઈના વેવાઈ ગંગાપરવાળા છગનભાઈ ભગતને દીકરીને કાયમ માટે તેડી ન જવા સમજાવ્યા. પણ વેવાઈને પણ પારિવારીક બંધનોને લઈને ચિંતા હતી કે સમાજમાં આગળ થતું હોય એમ કરાય... છતાં પણ સમજાવટના અંતે નક્કી થયું કે બે દિવસ પછી પાછી તેડી જજો...

ત્યાર બાદ આગળના ભવિષ્ય બાબતે ચર્ચા-વિચારણાનો દોર શરૂ થયો... પુત્રવધૂની ઉંમર નાની છે તો તેના બીજે લગ્ન કરીને દીકરી તરીકેનો વહેવાર રાખવો અને એક મોટો પૌત્ર દાદા-દાદી પાસે રહે, અથવા તો આપણે કોઈ સમજદાર સંસ્કારી પરિવારના દીકરાને જ દત્તક લઈ તેમની સાથે મિતલના પુનર્લગ્ન કરાવીએ તો બધું હતું એમને એમ સચવાઈ રહે...

 મિતલે બંને દીકરાથી અલગ થવાની ચોખ્ખી ના પાડી દીધી...

 ઈશ્વરભાઈ અને માલતીબેન બંને આ પ્રસ્તાવ માટે રાજી થયાં. હવે વાત આવી સામે વેવાઈ (ગંગાપર)ને સમજાવવાની કે, અમે આવું વિચારીએ છીએ તો તમે પણ વિચારી, મિતલને સમજાવીને પૂછીને કહો... વેવાઈએ મિતલને પૂછ્યું હશે પણ મિતલે ચોખ્ખી ના પાડી કે બંને દીકરાને હું મારાથી અલગ નહીં કરી શકું...

મિતલને બંને પક્ષના વડીલોએ સમજાવી કે તારી ઉંમર નાની છે, આમ જિંદગી ન નીકળે... પણ મિતલનો એક જ જવાબ હતો કે દીકરાઓને  મુકીને હું ક્યાંય જવાની નથી. આ મારો પાક્કો નિર્ણય હમણાં છે ને પછી પણ આ જ છે ! આમ કરતાં કરતાં પાંચેક મહિનાનો સમય નીકળી ગયો. બધાને લાગતું હતું કે સમય જતાં બધું ભુલાઈ જશે અને આઘાતમાંથી બહાર આવી જવાશે પણ આવું કશું થયું નહીં... ઉલટાનું પુત્ર વિયોગમાં પરિવારજનો ખુબ દુઃખી થવા લાગ્યાં.

કોઈકનો દીકરો જ દતક લઈ લઈએ તો ?

 વિશનજીભાઈ ભગતે પરિવારની મુલાકાત દરમિયાન ભીમાણી પરિવારના દુઃખને નજીકથી નિહાળ્યું અને તેમને એવું લાગ્યું કે આમાંથી કોઈક રસ્તો કાઢવો તો પડશે જ... તેમણે હિંમત કરીને ગંગાપરવાળા વેવાઈને વાત કરી કે મિતલ બીજું ઘર કરવાની ના પાડે છે તો બીજો રસ્તો કાઢીએ અને કોઈકનો દીકરો દત્તક લઈએ તો ઘરનું ઘરમાં જ સચવાઈ જાય !

વિશનજીભાઈના આ સુઝાવ બાબતે બંને વેવાઈ પરિવારમાં ચર્ચા-વિચારણા ચાલુ થઈ કે પુત્રવધૂ અને પૌત્રોને ઘરે રાખવા હશે તો આવું કંઈક વિચારીને પ્રયત્ન કરવા પડે... બધાને આ પ્રસ્તાવ યોગ્ય લાગ્યો અને મિતલને પૂછવામાં આવ્યું ત્યારે શરૂઆતમાં તો તેણે ના પાડી દીધી પણ પછી સમજાવટથી માની ગઈ...

પાંચથી છ જગ્યાએ વાત ચાલી પણ અટકી ગઈ...

ધીરે ધીરે આ વાત પરિવાર, સમાજ અને ગામમાં વહેતી થઈ અને બધા લોકોના સલાહ-સૂચનનો દોર શરૂ થયો... સમાજમાં અગાઉ આવું ક્યારેય થયું નહોતું એટલે બધી જગ્યાએ આશ્ચર્ય અને કુતુહલ પણ હતું. મિતલે હા પાડી પછી દીકરો દત્તક લેવા માટે સમાજમાં શોધખોળ શરૂ થઈ. પાંચથી છ જગ્યાએ વાત ચાલી પણ અટકી ગઈ... એક જ પ્રશ્ન કે, આવું તો સમાજમાં થતું હશે?

કઠીન રાહ પર યોગેશ છાભૈયા...

આખરે ઈશ્વરભાઈ ભીમાણીના પરિવારમાં ખુશીના એંધાણ દેખાયાં... સાબરકાંઠાના રામજીયાણી ફાર્મ (વડાલી) કંપામાં રહેતા મૂળ કચ્છના આણંદસર (મંજલ)ના ઈશ્વરભાઈ પેથાભાઈ છાભૈયાના ૩૫ વર્ષના પુત્ર યોગેશ પર પસંદગીનો કળશ ઢોળાયો ! યોગેશનો રાહ ખુબ કઠીન હતો. ઘર, પરિવાર તેમજ તમામ બંધનો છોડીને ઘરેથી સંન્યાસ લેવાની વાત હતી પણ યોગેશ તમામ જવાબદારી સ્વીકારતાં તેને દત્તક લેવાની તૈયારીઓ આરંભાઈ...

ભીમાણી પરિવારે યોગેશનો સચિન તરીકે સ્વીકાર કર્યો...

વરજડીથી ભીમાણી પરિવાર દત્તક વિધિ માટે વડાલી પહોંચ્યો ત્યારે કંપાવાળાએ તેમનું ભવ્ય સ્વાગત કર્યું હતું. દીકરીની વિદાય હોય તેમ યોગેશની દત્તક વિધિ માટે આખું ગામ ઉમટ્યું હતું. માલતીબેન અને ઈશ્વરભાઈએ કુમકુમ તિલક કરીને યોગેશનો સચિન તરીકે સ્વીકાર કર્યો. બપોરનું ભોજન સૌએ સાથે લીધું, ત્યાર બાદ પરિવારજનોએ ગામલોકો સાથે સચિનને વિદાય આપી ત્યારે દરેકના આંખમાં આંસુ હતા... આખું ગામ રડતું હતું...

ત્યાર બાદ અગાઉથી નક્કી થયા મુજબ સચિન અને મિતલના ફુલહારથી લગ્નવિધિ મિતલના માવતરના ગામ ગંગાપરના લક્ષ્મીનારાયણ મંદિરમાં બંને પરિવારની હાજરીમાં સંપન્ન થયા ત્યારે બંને પરિવારના ચહેરા પર જે ખુશી હતી તેનું વર્ણન કરવું અશક્ય છે. સચિનની પુત્ર તરીકેની ખુશી સાથે ઓળખવિધિ માટે ઈશ્વરભાઈ તરફથી દેવલ માતાજીના મંદિરે જયશ્રીદીદી (નાગલપર)ના આશિર્વચન સાથે ગામજમણનો કાર્યક્રમ રાખવામાં આવ્યો હતો.

કચ્છના કડવા પાટીદાર સમાજનો અદ્ભૂત કિસ્સો

આપણા સમાજમાં આવો કિસ્સો અગાઉ ક્યાંયે સાંભળ્યો નથી ! પોતાના જન્મદાતા માતા-પિતા, પરિવાર અને વતનને છોડીને અન્ય પરિવારની જવાબદારી અને સુખ-દુઃખમાં સાથ આપવા કટિબદ્ધ થવું એ નાનીસૂની વાત નથી. પણ યોગેશે એ કરી બતાડ્યું છે. મિતલનો મક્કમ નિર્ણય (ન ઉઠવાનો) અને પરિવાર પ્રત્યેનો દૃઢ આત્મિયભાવને  લીધે જ આ શક્ય બન્યું છે.

સમાજને નવો રાહ ચિંધનાર નવદંપતિ સચિન અને મિતલને ખુબ ખુબ આશીર્વાદ સાથે અભિનંદન...